144- L'esprit qui nous habite

On ne compte plus les nouveaux Abraham qui décident de tuer leur enfant, ou un proche, afin de répondre à un mystérieux appel divin. L'actualité tragique du 29 septembre dernier n'en est malheureusement que l'un des innombrables exemples. Ces personnes se trouvent entraînées dans un élan de folie mystique, qui n'a de mystique que l'insondable égarement dans lequel se trouvent plongés leurs protagonistes. 

La frontière est ténue entre la quête mystique et la folie. Et ce n'est pas notre ami Christos Koutsiouris, égaré depuis longtemps dans les méandres de la confusion de l'esprit, qui pourra me contredire. Nous avions constaté qu'il ne s'était pas arrangé depuis que le métropolite Emmanuel Adamakis lui avait imposé les mains pour l'ordonner lecteur. Mais nous avions conscience, à sa décharge, que ce n'est pas sur la tête que le métropolite s'est spécialisé pour imposer les mains... Ce qui fait que nous comprenons qu'il ait eu à subir des interférences dans la venue des dons de l'Esprit.

Les scènes dont il nous a gratifié dimanche dernier, digne des meilleurs moments de L'exorciste, et qui lui valent aujourd'hui d'être poursuivi pour violences volontaires, sont la marque de ces esprits égarés, façonnés par une religion qu'ils ont dénaturée par leur manque de discernement et par leurs propres convoitises.

Je reviendrai sur le détail de ce qui s'est passé lorsque l'instruction de la plainte sera avancée,
 

mais la vidéo ci-dessous permet déjà de se faire une idée du personnage qui vient chanter les louanges de Dieu et se retrouve à vociférer tel un possédé au milieu d'une assistance médusée. La scène se déroule entre 14'15'' et 19'.

Il convient donc de revenir sur les éléments qui peuvent nous permettre d'échapper aux pièges de ces illusions, afin qu'elles ne nous conduisent pas à devenir les jouets de nos propres tourments.

La première des choses à garder à l'esprit, celle que les moines placent au-dessus de l'ascèse, est le contrôle de ses pensées. Les empêcher de divaguer est un exercice particulièrement difficile à appliquer. Très nombreux sont les moines qui tentent d'essayer de les ancrer dans la prière, sans jamais y parvenir. Pourtant, ce contrôle est un exercice indispensable pour garder sa raison et sa liberté d'action.

Jean de la Fontaine disait, dans l'une de ses fables les plus connues : Hé ! bonjour Monsieur du Corbeau. Que vous êtes joli ! que vous me semblez beau ! Sans mentir, si votre ramage se rapporte à votre rason, vous êtes le phénix des hôtes de cette église. Pour conclure en disant que tout flatteur vit aux dépens de celui qui l'écoute.

Personnellement, j'apprécie toujours quand on me dit que j'écris bien, même si je sais que sans le travail de mes trois relecteurs, les textes n'auraient pas la même finition. Mais je sais aussi que si je prête attention à cette remarque, je serai déçu lorsque j'entendrai la remarque inverse. Et, ainsi, je m'attacherai davantage à ceux qui me flattent, ce qui me conduira inexorablement à perdre mon objectivité.

Cet exemple anecdotique permet d'appréhender le fait qu'il est important de rester lucide en toutes circonstances. Ce qui implique un détachement indispensable devant le regard que les autres portent sur nous.

C'est ainsi que, lorsque le père Nicolas Kakavelakis dit à Caroline, à mon propos, lorsque je restaurais son appartement : Jean-Michel a l'esprit du Christ [...silence...] Il va se faire crucifier ! je n'ai pas cru un instant que cela pouvait être vrai. Je n'avais aucune intention de l'accepter. Le Christ a l'esprit du Christ, et Jean-Michel celui de Jean-Michel. 

Je n'ai pas davantage cru que j'étais Jean-Baptiste lorsqu'il a voulu s'offrir ma tête sur un plateau. 

La culture judéo-chrétienne considère que le prophète Élie, enlevé vivant au ciel sur un char de feu, doit revenir à la fin des temps (Malachie 4, 5 ; Matth. 17, 11).  Au point que nombreux étaient les juifs à penser que le Christ était Élie qui était revenu (Mc 8, 27-28). Il est vrai qu'à choisir, entre Jean-Baptiste qui s'est fait décapiter (Mc 6, 27-28), et Élie qui a fait décapiter 450 faux prêtres (1Rois 18, 40), j'aurais une petite préférence pour le rôle du second. 

Mais, justement, si je me persuadais d'être dans le rôle d'Élie, j'aurais perdu de vue le plus important : je suis Jean-Michel. Je ne parle pas de s'inspirer de conseils de sagesse, dont l’Évangile, par exemple, regorge, mais de croire que nous sommes là pour reproduire ce que tel ou tel a réalisé. C'est la liberté dont je dispose en tout temps qui donne son sens à ce que je fais et la valeur de ce que je suis. C'est elle qui me donne ma capacité à accepter ce que je souhaite, et à refuser de me soumettre à ce que je ne veux pas. Il en est de même pour chacun. Il n'y a pas besoin de se croire revêtu d'une mission spéciale pour être quelqu'un de spécial. Ni même d'avoir la volonté ou la conscience d'appartenir à un peuple élu. Je pense même que nous cessons de l'être le jour où nous nous attachons à vouloir reproduire ce qu'était tel ou tel, car alors nous ne pouvons plus accomplir ce que nous sommes, ni dans les choses importantes, ni dans les choses simples de la vie de tous les jours.

Lorsque l'Esprit-Saint est descendu sur les Apôtres réunis, il ne s'est pas substitué à l'esprit qui était le leur, mais il a guidé leur cœur et les a remplis de sagesse.

Tous les hommes que nous considérons aujourd'hui comme grands, au sein de l’Église, ne le sont devenus que parce qu'ils sont restés eux-mêmes, sans chercher à imiter quelqu'un. Grands et proches de Dieu par la force de leur liberté, qu'ils ont utilisée pour aller au bout de leur quête de justice et de vérité.

144 – Το πνεύμα που μας κατέχει

Είναι αμέτρητοι οι νέοι Αβραάμ που αποφασίζουν να σκοτώσουν το παιδί τους, ή έναν πλησίον, για να ανταποκριθούν σε μία μυστηριώδη θεία έκκληση. Η τραγική επικαιρότητα της 29^ης Σεπτεμβρίου αποτελεί δυστυχώς ένα μόνον από τα αναρίθμητα παραδείγματα. Αυτά τα άτομα παρασύρονται σε μία παρόρμηση μυστηριακής τρέλας, που το μόνο μυστηριακό που έχει είναι ο απύθμενος παραλογισμός στον οποίο βυθίσθηκαν οι πρωταγωνιστές της.

Τα σύνορα είναι ισχνά μεταξύ της μυστηριακής έρευνας και της τρέλας. Και δεν είναι ο φίλος μας Χρήστος Κουτσιούρης, χαμένος από πολύ καιρό στους μαιάνδρους της σύγχυσης του πνεύματος, που θα μπορέσει να με διαψεύσει. Διαπιστώσαμε ότι δεν βελτιώθηκε από τότε που ο μητροπολίτης Εμμανουήλ Αδαμάκης εναπόθεσε τις χείρες του επάνω του για να τον χειροτονήσει αναγνώστη. Αλλά είχαμε συνειδητοποιήσει, προς απαλλαγή του, ότι ο μητροπολίτης δεν είναι ειδικός στην εναπόθεση των χειρών επί της κεφαλής… Γεγονός που μας οδηγεί να κατανοήσουμε ότι υπήρξαν παρεμβολές στην έλευση των δώρων του Αγίου Πνεύματος.

Οι σκηνές με τις οποίες αντάμειψε την περασμένη Κυριακή, ισάξιες των καλύτερων στιγμών του Εξορκιστή, και που του στοιχίζουν σήμερα να διώκεται για ηθελημένη βία, είναι το σημάδι απολωλός πνεύματος, διαμορφωμένο από μία θρησκεία που διαστρέβλωσαν από την έλλειψη οξυδέρκειάς τους και από τους δικούς τους πόθους.

Θα επανέλθω στις λεπτομέρειες των εξελίξεων όταν η μήνυση έχει προχωρήσει,
 

 

αλλά το εξής βίντεο επιτρέπει ήδη να διαμορφώσουμε μία ιδέα της προσωπικότητας που έρχεται να εξυμνήσει τον Κύριο και καταλήγει να κραυγάζει σαν δαιμονόπληκτος μπροστά σε ένα απολιθωμένο ακροατήριο. Η σκηνή εκτυλίσσεται μεταξύ 14'15'' και 19'.

Πρέπει λοιπόν να επανέλθουμε στα στοιχεία που μπορούν να μας βοηθήσουν να ξεφύγουμε από τις παγίδες αυτών των ψευδαισθήσεων, για να μην μας κάνουν να γίνουμε τα παιχνίδια των δικών μας παιδεμών.

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να συγκρατήσουμε στο μυαλό, αυτό που οι μοναχοί τοποθετούν υπεράνω της ασκητικής, είναι ο έλεγχος των σκέψεών μας. Να τις εμποδίσουμε να εκτρέπονται είναι μία άσκηση ιδιαίτερα δύσκολη στην πράξη. Είναι πολυάριθμοι οι μοναχοί που προσπαθούν να τις αγκυροβολήσουν στην προσευχή, χωρίς να το καταφέρουν ποτέ. Ωστόσο, αυτός ο έλεγχος είναι μια απαραίτητη άσκηση για να διαφυλάξουμε την λογική μας και την ελευθερία μας δράσης.

Ο Αίσωπος έλεγε, σ΄έναν από τους γνωστότερους μύθους του: Ω! καλημέρα κυρ-Κόρακα. Τι όμορφος που είσαι! Μα πόσο πανέμορφο σε βλέπω! Μα την αλήθεια, αν το φτέρωμά σου ήταν ίδιο με το ράσο σου, θα ήσουν ο φοίνικας των οικοδεσποτών αυτής της εκκλησίας. Συμπεραίνοντας με το δίδαγμα ότι οι κόλακες ζούνε σε βάρος αυτών που τους ακούνε.

Προσωπικά, εκτιμώ πάντοτε όταν μου λένε ότι γράφω καλά, ακόμη κι αν ξέρω ότι χωρίς την δουλειά των τριών επιμελητών μου, τα κείμενα δεν θα είχαν την λεπτότητά τους. Αλλά ξέρω επίσης ότι εάν έδινα προσοχή σε αυτή την παρατήρηση, θα απογοητευόμουν όταν θα άκουγα την αντίθετη παρατήρηση. Και, έτσι, θα έδινα περισσότερη σημασία σ΄ αυτούς που με κολακεύουν, γεγονός που θα με οδηγούσε ανηλεώς στην απώλεια της αντικειμενικότητάς μου.

Αυτό το ανεκδοτικό παράδειγμα επιτρέπει να καταλάβουμε το γεγονός ότι είναι σημαντικό να παραμένουμε διαυγείς σε κάθε περίσταση. Γεγονός που συνεπάγεται μιαν απαραίτητη αδιαφορία εμπρός στο βλέμμα που φέρουν οι άλλοι επάνω μας.

Έτσι λοιπόν, όταν ο παπα-Νικόλας Κακαβελάκης έλεγε στην ΚαρολίνΑ, για λόγου μου, όταν ανακαίνιζα το διαμέρισμά του: ο Ζαν-Μισέλ έχει το πνεύμα του Χριστού [… σιωπή…] θα τον σταυρώσουν! δεν πίστεψα ούτε στιγμή ότι θα μπορούσε να ήταν αλήθεια. Δεν είχα καμία πρόθεση να το αποδεχτώ. Ο Ιησούς έχει το πνεύμα του Ιησού, και ο Ζαν-Μισέλ… του Ζαν-Μισέλ.

Ούτε πίστεψα επιπλέον ότι ήμουν ο Ιωάννης ο Βαπτιστής όταν θέλησε «την κεφαλήν μου επί πίνακι».

Ο ιουδαιο-χριστιανικός πολιτισμός θεωρεί ότι ο προφήτης Ηλίας, που ανελήφθη ζων στα ουράνια με πύρινη άμαξα, θα επιστρέψει κατά την έλευση του χρόνου (Μαλαχίας 4, 5˙ Κατά Ματθ. 17, 11). Μέχρι σημείου που πολυάριθμοι ήταν οι Εβραίοι που πίστευαν ότι ο Χριστός ήταν ο Ηλίας που είχε επιστρέψει (Κατά Μάρκ. 8, 27-28) Όντως, αν ήταν να διαλέξω μεταξύ του Ιωάννη του Βαπτιστή που αποκεφαλίσθηκε (Κατά Μάρκ. 6, 27-28), και του Ηλία που διέταξε να αποκεφαλίσουν 450 ψευδο-ιερείς (Βασιλέων Α΄ 18, 40), θα είχα μια μικρή προτίμηση για τον ρόλο του δεύτερου.

Αλλά, ακριβώς, εάν πειθόμουν ότι βρίσκομαι στον ρόλο του Ηλία, θα είχα χάσει από την αντίληψή μου το σημαντικότερο: είμαι ο Ζαν-Μισέλ. Δεν λέω να εμπνευστούμε από τις συμβουλές σοφίας, που π.χ. το Ευαγγέλιο βρίθει, άλλα να πιστέψουμε ότι είμαστε εδώ για να αναπαράγουμε αυτό που ο τάδε ή ο δείνα κατάφεραν. Η ελευθερία που διαθέτω πάντοτε είναι που δίνει το νόημα σ΄ αυτό που κάνω και την αξία σε αυτό που είμαι. Αυτή είναι που μου δίνει την ικανότητά μου να αποδεχτώ αυτό που επιθυμώ και να αρνηθώ να υποταχτώ σε αυτό που δεν θέλω. Το ίδιο ισχύει για τον καθένα. Δεν χρειάζεται να νομίζουμε ότι επωμιζόμαστε μία ειδική αποστολή για να είμαστε κάτι ιδιαίτερο. Ούτε να έχουμε την θέληση ή την συνείδηση να ανήκουμε σε έναν εκλεγμένο λαό. Νομίζω μάλιστα ότι παύουμε να είμαστε την ημέρα που δεσμευόμαστε να αναπαράγουμε αυτό που ήταν ο τάδε ή ο άλλος, γιατί τότε δεν μπορούμε πια να εκπληρώσουμε αυτό που είμαστε, ούτε στα σημαντικά πράγματα, ούτε στα απλά πράγματα την καθημερινής ζωής.

Όταν το Άγιο Πνεύμα κατέβηκε επί των Αποστόλων που είχαν συναχθεί, δεν πήρε την θέση του πνεύματός τους, αλλά οδήγησε την καρδιά τους και τους πλήρωσε με σοφία.