166- Zoé et Léla

Hugo Chavez avait pris l'habitude de répondre en direct aux questions des citoyens du Venezuela lors d'une émission télévisée diffusée tous les dimanches matin : Aló Présidente. Il expliquait ainsi sa politique, répondait aux attentes des gens, et se tenait informé de leurs problèmes. Une méthode simple, mais très éloignée de ce à quoi nos hommes politiques modernes nous ont habitués.

Sur le même principe que celui d'Hugo Chavez, Vladimir Poutine répond en direct à ses concitoyens durant plusieurs heures, chaque année.

Lors du dernier débat télévisé (de 51'40'' à 59'18''), le 16 avril dernier, l'un de ses interlocuteurs expliquait sa situation en racontant comment il était allé vivre en Russie, s'y était marié, avait créé sa ferme et y vivait avec ses enfants, ainsi que les difficultés qu'il rencontrait. Vladimir Poutine commença sa réponse en français par un dicton que son interlocuteur ne comprit pas : Cherchez la femme ! 

Bien que certaines déviances récentes nous invitent à reconsidérer ce dicton en cherchez le jeune homme, j'essayerai de m'en tenir aujourd'hui à la version originale de cette citation d'Alexandre Dumas.

Bien avant que les Français n'en fassent un dicton, la culture grecque, et plus généralement hellénique, était pétrie de cette idée. C'est ainsi que la belle Hélène, dont la beauté dit-on n'était surpassée que par celle d'Aphrodite, fut à l'origine de la guerre de Troie, ou que Pénélope fut la motivation d’Ulysse, lorsqu'il dut affronter les pièges tendus par les dieux lors de son retour vers Ithaque.

Les héros ont toujours été prêts à affronter le monde pour le transformer et le rendre plus beau. Mais si une femme a souvent guidé leur cœur, les civilisations machistes ont rarement laissé la place du héros à la femme elle-même, comme ce fut le cas pour Bouboulina.

C'est pourtant à l'exemple d'une femme que la Grèce s'est identifiée dans les heures les plus sombres de son histoire moderne. Lorsque le parlement grec ne faisait plus qu'entériner, sans vote, dans une pure mascarade, les textes des mémorandums envoyés sous formes de mails par la Troïka, seule une femme se leva pour dénoncer ce à quoi elle assistait : Zoé Konstantopoulou. La vidéo de sa révolte face à un président du parlement autiste est devenue légendaire.

Elle ne s'est pas révoltée parce qu'elle espérait une reconnaissance quelconque. À l'époque, elle n'avait aucune chance que cela se produise. Pourtant, c'est bien elle qui s'est vu confier la présidence du parlement grec par le peuple, à la suite des dernières élections législatives. Non parce qu'elle suivait ainsi une évolution de carrière, mais parce que le peuple avait vu en elle un héros, de ceux dont les livres d'histoire nous racontent qu'ils écrivent notre présent et transforment notre futur.

Son discours de prise de fonction confirma l'espoir qui s'était porté sur elle. Il donnait le sentiment à son pays qu'il avait enfin retrouvé la dignité de ses valeurs démocratiques et humaines. Et le peuple savait que son parlement était de nouveau là par lui et pour lui.

Elle créa une commission chargee d'étudier la question des réparations de guerre de l'Allemagne envers la Grèce. Une question que ni les socialistes de Venizélos, ni la droite de Samaras, n'avaient osé aborder, bien qu'elle relève des intérêts et de la souveraineté de leur pays. Et alors que l'Europe entière commençait à présenter cette commission voulue par Zoé Konstantopoulou et Syriza comme un simple argument de négociation sans lendemain, le président allemand lui-même vient de reconnaître le bien-fondé de cette demande, au grand désespoir d'Angela Merkel qui se trouve ainsi désavouée. Il est vrai qu'elle l'avait été une première fois, il y a un mois environ, par les avocats du Bundestag, qui doutaient que le gouvernement puisse défendre sa position devant un tribunal.

Alors que les institutions européennes présentent le programme de Syriza comme irréalisable, et que nos médias parlent déjà d'une capitulation de Syriza, alors que les responsables de la BCE tentent la stratégie du nœud coulant pour étouffer la Grèce, madame Konstantopoulou prouve tous les jours que la Grèce n'abandonnera rien de ses engagements envers son peuple. C'est ainsi qu'elle a déjà fait voter une loi pour rétablir la télévision publique grecque. Ou qu'elle a permis la réintégration de 4000 fonctionnaires licenciés, ou encore qu'elle prévoit l'intégration dans la fonction publique de 6000 lauréats des concours administratifs.

Outre ses mesures pour redonner au peuple les conditions de sa dignité, elle a créé une commission chargée d'étudier la légitimité de la dette publique : l'argent prêté à la Grèce a-t-il été demandé par le peuple et utilisé pour le peuple ? Le discours qu'elle prononça à cette occasion est reproduit ici.

Dans la même lignée, elle a créé une commission chargée de réétudier tous les contrats d'armement passés, notamment avec les sociétés françaises et allemandes - contrats pour lesquels la justice avait déjà mis en avant de graves problèmes de corruption et d'irrégularités - ou encore de lutter contre la corruption, notamment en mettant à profit la liste Lagarde que les précédents gouvernements avaient tenté de faire disparaître.

Si Alexis Tsipras peut aujourd'hui se permettre de signer des textes peu à son avantage avec ses créanciers, tout en gardant le soutien de son peuple, c'est en grande partie grâce à la confiance que le peuple témoigne envers madame Konstantopoulou. Le peuple grec sait que, même si les personnes changent dans les négociations avec la Troïka, même si des textes présentés comme une capitulation sont signés, jamais il ne se soumettra. Et si un jour une puissance étrangère veut appliquer la méthode Sankara, ce n'est pas Tsipras qu'elle devra faire disparaître pour ôter l'espoir aux Grecs, mais Zoé Konstantopoulou.

Bien que sans commune mesure dans l'échelle des responsabilités, j'ai toujours eu beaucoup d'estime pour madame le Consul de Grèce à Lyon. Je la voyais présente tous les dimanches à la Communauté hellénique de Lyon. Elle remplissait les documents administratifs dont tel ou tel avait besoin, et exerçait par sa présence assidue plus qu'une simple représentation de circonstance. 

Elle a contribué à ce que notre association cultuelle rayonne au-delà des limites strictes de ses règles, en faisant que chaque Grec, qu'il soit croyant ou non, se sente accueilli et chez lui dans notre association. C'est ainsi que, lors de l'assemblée générale de février 2011, certains de mes amis athées ont voté, encouragés à le faire par madame le Consul, sous les auspices bienveillants du métropolite Emmanuel Adamakis qui présidait.

Notre communauté était prise dans son sens large. Y étaient les bienvenues toute personne se sentant représentée dans les valeurs qu'elle défendait, ou toute personne fréquentant la paroisse, quelle que soit ses origines géographiques. De même qu'il laissa des personnes athées voter aux élections de 2011, le métropolite Emmanuel valida l'élection au conseil d'administration de l'association, de personnes telles Wahib A., qui n'avaient aucun lien ethnique avec la Grèce.

Léla, fille de madame le Consul, attache beaucoup d'importance à ce que l'action de sa mère soit reconnue. Pourtant, paradoxalement, c'est elle qui contribua à mettre fin à cet esprit d'ouverture de notre communauté, que sa mère avait défendu.

En effet, en tant que vice-présidente, elle valida par ses votes successifs les évictions d'un grand nombre de nos membres, et cautionna la vision réductrice que le père Nicolas Kakavelakis avait de l'appartenance à notre communauté, et qu'il cherchait à nous imposer.

Le 30 avril 2015, Jacques Sapir publia sur son blog un texte passionnant sur Athènes, Paris et la souveraineté. Il y écrivait : Nous obliger à nous définir selon des croyances religieuses, des signes d’appartenances, c’est très précisément le piège que nous tendent les terroristes qui veulent nous ramener au temps des communautés religieuses se combattant et s’entre-tuant. D’autres alors y ajouteront des communautés ethniques. Si nous cédons sur ce point nous nous engageons vers un chemin conduisant à la pire des barbaries.

Son analyse rejoignait en cela celle que développait Amin Maalouf dans son essai Les identités meurtrières.
Je parle d'identités « meurtrières » - cette appellation ne me paraît pas abusive dans la mesure où la conception que je dénonce, celle qui réduit l'identité à une seule appartenance, installe les hommes dans une attitude partiale, sectaire, intolérante, dominatrice, quelquefois suicidaire, et les transforme bien souvent en tueurs, ou en partisans des tueurs. Leur vision du monde en est biaisée et distordue. Ceux qui appartiennent à la même communauté sont « les nôtres », on se veut solidaire de leur destin mais on se permet aussi d'être tyrannique à leur égard ; si on les juge « tièdes », on les dénonce, on les terrorise, on les punit comme « traîtres » et « renégats ». Quant aux autres, quant à ceux de l'autre bord, on ne cherche jamais à se mettre à leur place, on se garde bien de se demander si, sur telle ou telle question, ils pourraient ne pas être complètement dans leur tort, on évite de se laisser adoucir par leurs plaintes, par leurs souffrances, par les injustices dont ils ont été victimes. Seul compte le point de vue des « nôtres », qui est souvent celui des plus militants de la communauté, des plus démagogues, des plus enragés. (Amin Maalouf, Les identités meurtrières, éd. Grasset & Fasquelle, 1998, p. 39-40)
...
On imagine bien de quelle manière [cette attitude] peut pousser les hommes aux pires extrémités : s'ils ont le sentiment que « les autres » constituent une menace pour leur ethnie, leur religion ou leur nation, tout ce qu'ils pourraient faire afin d'écarter cette menace leur paraît parfaitement légitime ; même lorsqu'ils en arrivent à commettre des massacres, ils sont persuadés qu'il s'agit là d'une mesure nécessaire pour préserver la vie de leurs proches. Et comme tous ceux qui gravitent autour d'eux partagent ce sentiment, les massacreurs ont souvent bonne conscience, et s'étonnent de s'entendre appeler criminels. Criminels, ils ne peuvent pas l'être, jurent-ils, puisqu'ils cherchent seulement à protéger leur vieille mère, leurs frères et sœurs, et leurs enfants. (id. p. 40-41)
...
Si nos contemporains ne sont pas encouragés à assumer leurs appartenances multiples, s'ils ne peuvent concilier leur besoin d'identité avec une ouverture franche et décomplexée aux cultures différentes, s'ils se sentent contraints de choisir entre la négation de soi-même et la négation de l'autre, nous serons en train de former des légions de fous sanguinaires, des légions d'égarés. (id. p. 44)
...
Ceux parmi [nos contemporains] qui pourront assumer pleinement leur diversité serviront de « relais » entre les diverses communautés, les diversités cultures, et joueront en quelque sorte le rôle de « ciment » au sein des sociétés où ils vivent. En revanche, ceux qui ne pourront pas assumer leur propre diversité se retrouveront parfois parmi les plus virulents des tueurs identitaires, s'acharnant sur ceux qui représentent cette part d'eux-mêmes qu'ils voudraient faire oublier. Une « haine de soi » dont on a vu de nombreux exemples à travers l'Histoire... (id. p. 46)

Le père Nicolas, en nous plaçant dès à présent dans une obligation d'appartenance ethnico-religieuse, nous situait dans l'évolution redoutée par Jacques Sapir et que décrivait si bien Amin Maalouf. Il prônait les mêmes concepts que ceux que les terroristes cherchent aujourd'hui à nous imposer. Il voulait nous faire oublier que notre rayonnement venait précisément du fait que nous ne nous étions jamais enfermés dans de tels principes sectaires.

Léla m'écrivit un jour qu'elle voulait que l’œuvre de sa mère soit reconnue et respectée, et que son engagement se plaçait dans la continuité de cette œuvre. J'étais d'accord avec cette requête parfaitement légitime concernant sa mère. Mais cette reconnaissance ne devait pas s'appliquer qu'à sa seule mère. Elle était l'apanage légitime de toute personne ayant œuvré en bien pour le développement de notre communauté, au premier rang desquelles se trouvait le docteur Pascal Ladias, qui avait été Consul de Grèce durant 20 ans, et notre président durant 30 ans. 

Nous n'avions pas hérité d'une communauté grecque, mais d'une communauté hellénique. Et si nous voulions réduire notre communauté à la seule Grèce, il faudrait alors en exclure l'actuelle présidente, ma cousine qui, comme moi, est française d'origine albanaise. Et en exclure encore Angela J., membre du CA, qui est chypriote et non grecque. Lorsqu'on commence à exclure tel ou tel qui ne nous ressemble pas, on finit souvent par se retrouver seul et ce n'est pas pour cela que ceux qui nous ont précédé se sont battus.

Comment Léla pouvait-elle renier par ses votes successifs l'héritage que nous avait laissé le docteur Ladias père, tout en exigeant le respect pour ce que nous laissait sa mère, sachant que les deux avaient œuvré dans le même but du rayonnement de l'hellénisme ? Comment avait-elle pu voter l'exclusion du fils du docteur Ladias, élu comme elle au CA de notre association, tout en demandant la reconnaissance de son propre engagement ?

Ce n'était pas tel ou tel qu'elle excluait progressivement, mais elle-même, car nous ne nous reconnaissions plus dans son action.

Cette situation m'a désolé. Pas tant que Léla ait pris de mauvaises décisions, mais plutôt qu'elle sache qu'elle en avait pris, et qu'elle n'ait pas la force de chercher à les faire annuler. Pourquoi avoir peur de perdre le collier doré qui blesse le cou du chien soumis ? Et pourquoi seulement croire qu'il y a quelque chose à perdre à défendre des valeurs ? J'espère qu'un jour elle saura tout ce qu'il y a à gagner à le faire, comme Zoé Konstantopoulou nous le montre chaque jour.

Si Zoé s'était tue devant les injustices qu'elle voyait au parlement, pensant préserver la place qui était la sienne, elle serait devenue inconsistante, tout comme Léla peut devenir une Zoé, à l'image des héros dont la Grèce est si fière, si elle décide d'élever la voix plutôt que de l'étouffer. C'est elle qui murmurait que ce père nous fait honte, lorsque le père Nicolas avait humilié la veuve d'Elefterios Sereslis. Le jour où elle n'aura plus peur de dire la même chose à haute voix, elle verra le monde s'ouvrir et lui révéler la richesse que confère la liberté.

Alors, ce n'est plus seulement à moi qu'elle dira que le communiqué reproduit plus haut est un faux, qu'elle n'a jamais voté de telles décisions d'exclusion, et que les décisions présentées comme étant celles du CA ne sont en fait que celles du père Nicolas et du métropolite Emmanuel.

Alors, si les Grecs de Lyon créent un comité de soutien au peuple Grec, en compagnie d'autres citoyens lyonnais de toutes origines, ils ne verront plus comme une tare de l'inviter à y participer. 

Alors elle ne craindra pas, quand viendra la vieillesse, [de] découvrir qu'elle n'avait pas vécu (Le cercle des poètes disparus).

166 — Ζωή και Λέλα

Ο Ούγκο Τσάβες είχε την συνήθεια να απαντά απευθείας στις ερωτήσεις των πολιτών της Βενεζουέλας σε μία τηλεοπτική εκπομπή κάθε Κυριακή πρωί: Aló Présidente. Εξηγούσε έτσι την πολιτική του, αντιδρούσε στις προσμονές των ανθρώπων και ενημερωνόταν για τα προβλήματά τους. Μία απλή μέθοδος, αλλά πολύ απομακρυσμένη από αυτό που μας έχουν συνηθίσει οι σημερινοί πολιτικοί .

 

Σύμφωνα με την ίδια αρχή με αυτήν του Ούγκο Τσάβες, ο Βλαδίμηρος Πούτιν απαντά απευθείας στους συμπολίτες του για πολλές ώρες, κάθε χρόνο.

Κατά την τελευταία τηλεοπτική συζήτηση (από 51'40'' έως 59'18''), στις 16 Απριλίου, ένας από τους συνομιλητές του εξηγούσε την κατάστασή του διηγούμενος πως πήγε να ζήσει στη Ρωσία, παντρεύτηκε εκεί, είχε φτιάξει τη φάρμα του και ζούσε με τα παιδιά του, όπως και τις δυσκολίες που συναντούσε. Ο Βλαδίμηρος Πούτιν άρχισε την απάντησή του στα γαλλικά με μία φράση που ο συνομιλητής του δεν κατάλαβε: Σερσέ λα φαμ! 

Αν και ορισμένες πρόσφατες αποκλίνουσες συμπεριφορές μας προσκαλούν να αλλάξουμε αυτή την φράση σε «ζητήσατε τον νεαρόν», θα προσπαθήσω να παραμείνω σήμερα στην αρχική εκδοχή αυτής της παραπομπής του Αλεξάνδρου Δουμά.

Πριν φτιάξουν παροιμία οι Γάλλοι, η ελλαδική κουλτούρα, και γενικότερα η ελληνική, ήταν συνυφασμένη με αυτή την ιδέα. Έτσι λοιπόν η Ωραία Ελένη, που μόνον η ομορφιά της Αφροδίτης, λένε, ξεπερνούσε την δική της, ήταν η αφορμή για τον τρωικό πόλεμο, ή η Πηνελόπη ήταν το κίνητρο του Οδυσσέα, όταν αναγκάσθηκε να αντιμετωπίσει τις παγίδες που του έστησαν οι Θεοί κατά την επιστροφή του στην Ιθάκη.

Οι ήρωες ήταν πάντοτε έτοιμοι να αντιμετωπίσουν τον κόσμο για να τον αλλάξουν και να τον κάνουν καλύτερο. Αλλά εάν συχνά μια γυναίκα οδήγησε την καρδιά τους, οι φαλλοκρατικοί πολιτισμοί σπάνια άφησαν την θέση του ήρωα στην γυναίκα την ίδια, όπως στην περίπτωση της Μπουμπουλίνας.

Ωστόσο η Ελλάδα προσομοιώθηκε με το παράδειγμα μιας γυναίκας στις σκοτεινότερες στιγμές της σύγχρονης ιστορίας της. Όταν το ελληνικό κοινοβούλιο το μόνο που έκανε ήταν να προσυπογράφει, χωρίς ψηφοφορία, ένα τέλειο καραγκιοζιλίκι, τα κείμενα των μνημονίων που έστελνε με ηλεμήνυμα η Τρόικα, μόνον μια γυναίκα ορθώθηκε για να καταγγείλει αυτό που έβλεπε: η Ζωή Κωνσταντοπούλου. Το βίντεο του ξεσπάσματός της απέναντι σε έναν αυτιστικό πρόεδρο της βουλής παρέμεινε θρυλικό.

Δεν αγανάκτησε επειδή έλπιζε μιαν οποιαδήποτε αναγνώριση. Εκείνο τον καιρό, δεν είχε καμία πιθανότητα να γίνει αυτό. Ωστόσο, σ΄ αυτήν έδωσε την προεδρία της Βουλής ο λαός, μετά από τις τελευταίες βουλευτικές εκλογές. Όχι γιατί ακολουθούσε έτσι μία εξέλιξη καριέρας, αλλά γιατί ο λαός είχε δει στο πρόσωπό της μιαν ηρωίδα, από αυτές για τις οποίες τα βιβλία ιστορίας μας διηγούνται ότι γράφουν το παρόν μας και μεταμορφώνουν το μέλλον μας.

Η ομιλία της μετά την εκλογή της επιβεβαίωσε τις ελπίδες που είχαν βασιστεί επάνω της. Έδινε το αίσθημα στην χώρα της ότι είχε επιτέλους ξαναβρεί την αξιοπρέπεια των δημοκρατικών και ανθρωπιστικών της αξιών. Και ο λαός ήξερε ότι η Βουλή του θα ήταν πάλι εδώ από αυτόν και για αυτόν.

Συγκρότησε μία επιτροπή επιφορτισμένη με την μελέτη του ζητήματος των πολεμικών αποζημιώσεων από την Γερμανία προς όφελος της Ελλάδας. Ένα ζήτημα που ούτε οι σοσιαλιστές του Βενιζέλου, ούτε η δεξιά του Σαμαρά, δεν είχαν τολμήσει να θίξουν, αν και αφορά τα συμφέροντα και την κυριαρχία της χώρας τους. Και ενώ ολόκληρη η Ευρώπη άρχιζε να παρουσιάζει αυτή την επιτροπή που θέλησε η Ζωή Κωνσταντοπούλου και ο ΣΥΡΙΖΑ ως απλό επιχείρημα διαπραγμάτευσης χωρίς αύριο, ο ίδιος ο Γερμανός πρόεδρος μόλις αναγνώρισε την ορθότητα αυτής της αίτησης, προς μεγάλη απελπισία της Αγγέλας Μέρκελ που αποδοκιμάζεται έτσι. Είναι αλήθεια ότι έγινε το ίδιο για πρώτη φορά, πριν από ένα μήνα περίπου, από τους δικηγόρους του Bundestag, που αμφέβαλλαν ότι η κυβέρνηση θα μπορούσε να υπερασπίσει τις θέσεις της ενώπιον δικαστηρίου.

Ενώ οι ευρωπαϊκοί θεσμοί παρουσιάζουν το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ ως ανέφικτο, και τα ΜΜΕ μας μιλάνε ήδη για μια παράδοση άνευ όρων του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ οι υπεύθυνοι της ΕΚΤ επιχειρούν την στρατηγική της θηλιάς για να πνίξουν την Ελλάδα, η κυρία Κωνσταντοπούλου αποδεικνύει καθημερινά ότι η Ελλάδα δεν θα εγκαταλείψει καμιά από τις δεσμεύσεις που πήρε απέναντι στον λαό της. Έτσι λοιπόν ζήτησε να ψηφιστεί ένας νόμος για την επαναλειτουργία της ελληνικής δημόσιας τηλεόρασης. Ή επέτρεψε επίσης την επαναπρόσληψη των 4.000 απολυμένων υπαλλήλων, ή ακόμη προβλέπει τον διορισμό στο δημόσιο των 6.000 επιτυχόντων του ΑΣΕΠ.

Εκτός από αυτά τα μέτρα για να ξαναδώσει στον λαό τις συνθήκες της αξιοπρέπειάς του, συγκρότησε μία επιτροπή αλήθειας δημοσίου χρέους: τα χρήματα που δάνεισαν στην Ελλάδα τα ζήτησε ο λαός και τα χρησιμοποίησε ο λαός; Η ομιλία της επ΄ ευκαιρία αυτού βρίσκεται εδώ.

Κατά τον ίδιο τρόπο, συγκρότησε μία επιτροπή επιφορτισμένη με την επανεξέταση όλων των συμβάσεων στρατιωτικών εξοπλισμών που υπογράφηκαν, ειδικά με τις γαλλικές και γερμανικές εταιρείες —συμβάσεις για τις οποίες η δικαιοσύνη είχε ήδη υπογραμμίσει σοβαρά προβλήματα διαφθοράς και ανωμαλιών— ή ακόμη την καταπολέμηση της διαφθοράς, ιδιαίτερα χρησιμοποιώντας την λίστα Λαγκάρντ που οι προηγούμενες κυβερνήσεις είχαν προσπαθήσει να εξαφανίσουν.

Εάν ο Αλέξης Τσίπας μπορεί σήμερα να δέχεται να υπογράψει κείμενα όχι τόσο προς το συμφέρον του με τους πιστωτές του, διατηρώντας ταυτόχρονα την υποστήριξη του λαού του, οφείλεται κατά πολύ στην εμπιστοσύνη που εκδηλώνει ο λαός προς την κυρία Κωνσταντοπούλου. Ο ελληνικός λαός ξέρει ότι, ακόμη κι αν αλλάζουν τα άτομα στις διαπραγματεύσεις με την Τρόικα, ακόμη κι αν υπογράφηκαν κείμενα που παρουσιάζονται ως παράδοση άνευ όρων, ποτέ δεν θα υποταχθεί. Και αν μια μέρα μία ξένη μεγάλη δύναμη θελήσει να εφαρμόσει την μέθοδο Σανκαρα, δεν θα πρέπει να εξαφανίσει τον Τσίπρα για να αφαιρέσει την ελπίδα από τους Έλληνες, αλλά την Ζωή Κωνσταντοπούλου.

Αν και χωρίς καμία κοινή σύγκριση στην κλίμακα των υπευθυνοτήτων, εκτιμούσα πολύ ανέκαθεν την κυρία Πρόξενο της Ελλάδας στη Λυών. Την έβλεπα πάντοτε παρούσα τις Κυριακές στην Ελληνική κοινότητα της Λυών. Συμπλήρωνε τα διοικητικά έγγραφα που χρειαζόταν ο τάδε ή ο δείνα, και ασκούσε με την συνεχή παρουσία της κάτι παραπάνω από μία απλή εκπροσώπηση περίστασης. 

Συνέβαλε στην ακτινοβολία του θρησκευτικού μας συλλόγου πέρα από τα αυστηρά όρια των κανονισμών του, κάνοντας ώστε κάθε Έλληνας, πιστός ή όχι, να αισθάνεται καλοδεχούμενος και όπως στο σπίτι του στο σύλλογό μας. Έτσι λοιπόν, κατά την γενική συνέλευση του Φεβρουαρίου 2011, ορισμένοι φίλοι μου Άθεοι ψήφισαν, ενθαρρυμένοι γι΄ αυτό από την κυρία Πρόξενο, υπό την φιλεύσπλαχνη αιγίδα του μητροπολίτη Εμμανουήλ Αδαμάκη που προέδρευε.

Η κοινότητά μας λαμβανόταν υπό την πλατιά της έννοια. Ήταν ευπρόσδεκτο κάθε άτομο που ένιωθε ότι τον αντιπροσώπευαν οι αξίες που υπεράσπιζε, ή κάθε άτομο που σύχναζε την ενορία, όποια κι αν ήταν οι γεωγραφική του καταγωγή. Όπως άφησε τους Άθεους να ψηφίσουν στις εκλογές του 2011, ο μητροπολίτης Εμμανουήλ επικύρωσε την εκλογή στο διοικητικό συμβούλιο του συλλόγου άτομα όπως ο Wahib A., που δεν είχαν κανένα εθνικό δεσμό με την Ελλάδα.

Η Λέλα, θυγατέρα της κυρίας Προξένου, δίνει μεγάλη σημασία στην αναγνώριση του έργου της μητρός της. Ωστόσο, παράδοξα, αυτή συνέβαλε να τεθεί τέλος σε αυτή την ανεκτικότητα της κοινότητάς μας, που η μητέρα της είχε υπερασπισθεί.

Όντως, ως αντιπρόεδρος, επικύρωσε ψηφίζοντας αλλεπάλληλα τους αποκλεισμούς πολλών μελών μας και προσυπέγραψε την απλοϊκή γνώμη που είχε ο παπα-Νικολάκης Κακαβελάκης για την ιδιότητα μέλους στην κοινότητά μας και που προσπαθούσε να μας επιβάλει.

 

Στις 30 Απριλίου 2015, ο Ζακ Σαπίρ δημοσίευσε στο ιστολόγιό του ένα συναρπαστικό κείμενο: Αθήνα, Παρίσι και η εθνική κυριαρχία. Έγραφε το εξής: Το να μας υποχρεώνουν να καθοριζόμαστε ανάλογα με τις θρησκευτικές μας πεποιθήσεις, σημάδια συγκεκριμένων ιδιοτήτων μέλους, είναι ακριβώς η παγίδα που μας στήνουν οι τρομοκράτες που θέλουν να επιστρέψουμε στις εποχές των θρησκευτικών κοινοτήτων που μάχονταν μεταξύ τους και αλληλοσκοτώνονταν. Άλλοι πάλι θα προσθέσουν τις εθνικές κοινότητες. Εάν υποχωρήσουμε σε αυτό το σημείο δεσμευόμαστε σε μία οδό που μας οδηγεί στην χειρότερη βαρβαρότητα.

Η ανάλυσή του συμφωνούσε σ΄ αυτό με αυτήν που ανέπτυσσε ο Αμίν Μααλούφ στο δοκίμιό του Οι φονικές ταυτότητες. 

Μιλώ για «φονικές» ταυτότητες —αυτή η ονομασία δεν μου φαίνεται καταχρηστική στον βαθμό που η έννοια που καταγγέλλω, αυτή που μειώνει την ταυτότητα μόνο σε μία ιδιότητα να ανήκω κάπου, εγκαθιστά τους ανθρώπους σε μία μεροληπτική στάση, σεχταριστική, ανεπιεική, δεσποτική, μερικές φορές αυτοκτονική, και τους μετατρέπει συχνά σε δολοφόνους, ή οπαδούς δολοφόνων. Η άποψη που έχουν για τον κόσμο είναι διαστρεβλωμένη και παραμορφωμένη. Αυτοί που ανήκουν στην ίδια κοινότητα είναι «οι δικοί μας», θεωρούμε ότι είμαστε αλληλέγγυοι με τη μοίρα τους αλλά έχουμε το θράσος να είμαστε τυραννικοί ως προς αυτούς˙ εάν τους θεωρούμε «χαλαρούς», τους καταδίδουμε, τους τρομοκρατούμε, τους τιμωρούμε ως «προδότες» και «αποστάτες». Όσο για τους άλλους, αυτούς της άλλης πλευράς, δεν προσπαθούμε ποτέ να μπούμε στη θέση τους, αποφεύγουμε τελείως να αναρωτηθούμε εάν, επάνω στο τάδε ή στο άλλο ερώτημα, θα μπορούσαν να μην έχουν τελείως άδικο. Αποφεύγουμε να λυγίσουμε από τα παράπονά τους, από τα βάσανά τους, από τις αδικίες των οποίων ήταν θύματα. Το μόνο που μετράει είναι η γνώμη των «δικών» μας, που είναι συχνά αυτή των πιο μαχητικών της κοινότητας, των πιο δημαγωγών, τον πιο λυσσαλέων. (Αμίν Μααλούφ, Οι φονικές ταυτότητες, εκδ. Grasset & Fasquelle, 1998, σελ. 39-40)

...

Φανταζόμαστε εύκολα με ποιο τρόπο [αυτή η στάση] μπορεί να ωθήσει τους ανθρώπους στα χειρότερα άκρα: εάν έχουν το αίσθημα ότι «οι άλλοι» αποτελούν μία απειλή για το έθνος τους, τη θρησκεία τους ή τη χώρα τους, ό,τι θα μπορούσαν να κάνουν για να παραμερίσουν αυτή την απειλή τους φαίνεται τελείως νόμιμο˙ ακόμη κι όταν φτάνουν μέχρι να διαπράξουν σφαγιασμούς, είναι πεπεισμένοι ότι πρόκειται για ένα αναγκαίο μέτρο για να διατηρήσουν την ζωή των πλησίων τους. Και όπως όλοι αυτοί που κινούνται γύρω από αυτούς που επιμερίζονται αυτό το αίσθημα, οι σφαγιαστές έχουν συχνά αθώα συνείδηση, και εκπλήσσονται όταν ακούν να τους αποκαλούν εγκληματίες. Εγκληματίες, δεν μπορεί να είναι, ορκίζονται, αφού προσπαθούν μόνον να προστατεύσουν την γριά μητέρα τους, τους αδελφούς τους και τις αδελφές τους, και τα παιδιά τους. (ομ. σελ. 40-41)

...

Εάν οι σύγχρονοι συνάνθρωποί μας δεν ενθαρρύνονται να αναλάβουν τις πολλαπλές τους ιδιότητες μέλους, εάν δεν μπορούν να συμβιβάσουν την ανάγκη τους για ταυτότητα με μία ειλικρινή ανεκτικότητα και χωρίς κόμπλεξ στις διάφορες κουλτούρες, εάν αισθάνονται βεβιασμένοι να επιλέξουν μεταξύ της διαπραγμάτευσης του εαυτού τους και την άρνηση του άλλου, θα φτιάχνουμε τότε λεγεώνες αιμοδιψών αλλοφρόνων, λεγεώνες απολωλότων. (ομ. σελ. 44)

...

Αυτοί μεταξύ [των σύγχρονων συνανθρώπων] μας που θα μπορέσουν να αναλάβουν τελείως την διαφορετικότητά τους θα χρησιμεύσουν ως «μεσάζοντες» ανάμεσα στις διάφορες κοινότητες, τις διάφορες κουλτούρες, και θα παίξουν κατά κάποιον τρόπο τον ρόλο «τσιμέντου» στους κόλπους των κοινωνιών όπου ζουν. Αντίθετα, αυτοί που δεν θα μπορέσουν να αναλάβουν την δική τους διαφορετικότητα θα βρεθούν μερικές φορές μεταξύ των πιο θανατηφόρων από τους ταυτοτικούς σφαγείς, πέφτοντας με μανία επάνω σε αυτούς που αντιπροσωπεύουν ένα μέρος του εαυτού τους που θα ήθελαν να ξεχαστεί. Ένα «μίσος του εαυτού τους» πολυάριθμα παραδείγματα των οποίων είδαμε σε όλη την Ιστορία… (ομ. σελ. 46)

Ο παπα-Νικόλας, βάζοντάς μας προς το παρόν σε μία υποχρέωση εθνικο-θρησκευτικής ιδιότητας μέλους, μας τοποθετούσε μέσα στην εξέλιξη που φοβόταν ο Ζακ Σαπίρ και που περιέγραφε τόσο καλά ο Αμιν Μααλούφ. Κήρυσσε τις ίδιες ιδέες με αυτές που προσπαθούν να μας επιβάλλουν σήμερα οι τρομοκράτες. Ήθελε να μας κάνει να ξεχάσουμε ότι η ακτινοβολία μας προερχόταν ακριβώς από το γεγονός ότι δεν είχαμε ποτέ εγκλωβιστεί μέσα σε τέτοιες σεχταριστικές αρχές.

Η Λέλα μου έγραψε μία ημέρα ότι ήθελε να αναγνωρισθεί και να είναι σεβαστό το έργο της μητρός της, και ότι η δέσμευσή της βρισκόταν στη συνέχεια αυτού του έργου. Ήμουν σύμφωνος με αυτή την τελείως θεμιτή αίτηση όσον αφορά την μητέρα της. Αλλά αυτή η αναγνώριση δεν θα έπρεπε να ισχύει μόνον για την μητέρα της. Είναι το δικαιωματικό προνόμιο κάθε ατόμου που εργάσθηκε σωστά για την ανάπτυξη της κοινότητάς μας, στην πρώτη σειρά των οποίων βρισκόταν ο γιατρός Πασχάλης Λαδιάς, που διετέλεσε Πρόξενος της Ελλάδας για 20 χρόνια, και πρόεδρός μας για 30. 

Δεν κληρονομήσαμε μία ελλαδική κοινότητα, αλλά μία ελληνική κοινότητα. Και αν θέλαμε να υποβαθμίσουμε την κοινότητά μας μόνον στην Ελλάδα, θα έπρεπε τότε να αποκλείσουμε την τωρινή πρόεδρο, την ξαδέρφη μου που, όπως κι εγώ, είναι Γαλλίδα αλβανικής καταγωγής. Και να αποκλείσουμε επίσης την Αγγέλα J., μέλος του διοικητικού συμβουλίου, που είναι Κύπρια και όχι Ελλαδίτισσα. Όταν αρχίζουμε να αποκλείουμε τον ένα ή τον άλλο που δεν μας μοιάζει, καταλήγουμε συχνά μόνοι μας και αυτοί που προηγήθηκαν πριν από εμάς δεν αγωνίσθηκαν γι΄ αυτό.

Πως η Λέλα θα μπορούσε να απαρνηθεί με τις αλλεπάλληλες ψήφους της την κληρονομιά που μας άφησε ο γιατρός Λαδιάς ο πρεσβύτερος, απαιτώντας ταυτόχρονα τον σεβασμό για αυτό που μας άφηνε η μητέρα της, έχοντας υπόψη ότι και οι δύο είχαν εργασθεί για τον ίδιο σκοπό της ακτινοβολίας του ελληνισμού; Πως μπόρεσε να ψηφίσει τον αποκλεισμό του υιού του γιατρού Λαδιά, που εκλέχθηκε όπως εκείνη στο διοικητικό συμβούλιο του συλλόγου μας, απαιτώντας ταυτόχρονα την αναγνώριση της δικής της δέσμευσης;

Δεν απέκλειε τον τάδε ή τον δείνα σιγά-σιγά, αλλά τον ίδιο τον εαυτό της, γιατί δεν την αναγνωρίζουμε πλέον στην πράξη της.

Αυτή η κατάσταση με λύπησε. Όχι τόσο το ό,τι η Λέλα πήρε άσχημες αποφάσεις, αλλά μάλλον το να ξέρει ότι ΔΕΝ πήρε και ότι δεν είχε τη δύναμη να προσπαθήσει να τις ακυρώσει. Γιατί φοβάται να χάσει το χρυσό περιδέραιο που πληγώνει τον λαιμό του υποταγμένου σκύλου; Και γιατί να πιστεύει μόνον ότι θα χάσει κάτι εάν υπερασπιστεί αξίες; Ελπίζω μια μέρα ότι θα μάθει τι κερδίζουμε εάν το κάνουμε, όπως η Ζωή Κωνσταντοπούλου μας το αποδεικνύει καθημερινά.

Εάν η Ζωή το είχε βουλώσει μπροστά στις αδικίες που έβλεπε στη Βουλή, σκεφτόμενη να κρατήσει την θέση της, θα είχε γίνει ανυπόστατη, όπως κι η Λέλα μπορεί να γίνει μια Ζωή, όπως οι ήρωες για τους οποίους είναι υπερήφανη η Ελλάδα, εάν αποφασίσει να εγείρει τη φωνή της αντί να την καταπνίξει. Είναι αυτή που ψιθύριζε ότι αυτός ο παπάς μας ντροπιάζει, όταν ο παπα-Νικολής είχε εξευτελίσει την χήρα του Ελευθέριου Σερεσλή. Την ημέρα που δεν θα φοβάται πια να πει το ίδιο πράγμα μεγαλόφωνα, θα δει να ανοίγει ο κόσμος και να της αποκαλύπτει τον πλούτο που απονέμει η ελευθερία.

Τότε, δεν θα πει μόνον σε μένα ότι η ανακοίνωση που παρουσιάζεται πιο πάνω είναι ψευδής, ότι δεν ψήφισε ποτέ για τέτοιες αποφάσεις αποκλεισμού και ότι οι αποφάσεις που παρουσιάζονται σαν να ήταν αυτές του διοικητικού συμβουλίου είναι όντως αυτές του παπα-Νικολάκη και του μητροπολίτη Εμμανουήλ.

Τότε, εάν οι Έλληνες της Λυών φτιάξουν μια επιτροπή υποστήριξης του ελληνικού λαού, μαζί με άλλους πολίτες της Λυών κάθε καταγωγής, δεν θα θεωρούν πια κουσούρι να την καλέσουν να συμμετάσχει. 

Τότε δεν θα φοβηθεί, όταν έρθουν τα γηρατειά, να ανακαλύψει ότι δεν έζησε (Ο κύκλος των χαμένων ποιητών).